Stalowa Wola powstała na terenie dawnej wsi Pławo (pierwsze wzmianki o niej pochodzą z XV w.) i jej przysiółków - Chyłów i Swołów. Leży w Kotlinie Sandomierskiej, nad rzeką San.
Miasto powstało jako część projektu Centralnego Okręgu Przemysłowego. Inicjatorem jego budowy był Eugeniusz Kwiatkowski, polski chemik, wicepremier, minister przemysłu i handlu (w latach 1926–1930), minister skarbu (w latach 1935–1939). Kierował on opracowaniem 4-letniego planu inwestycyjnego przewidującego rozbudowę infrastruktury, zwiększenie potencjału obronnego kraju, przygotowanie fundamentów dla przyszłej rozbudowy przemysłu, łącznie z aktywizacją Staropolskiego Okręgu Przemysłowego.
W Stalowej Woli tradycja spotyka się nowoczesnością. Do dzisiaj miasto zachowało unikatowy zespół architektury modernistycznej i przemysłowy charakter. Rozrastając się wchłonęło miasteczko Rozwadów oraz Charzewice wraz z ich bogatą, wielowiekową historią.
Co warto zobaczyć w Stalowej Woli?
Z pewnością park dworski w Charzewicach (dziś to dzielnica Stalowej Woli), założony przez rodzinę Lubomirskich z linii rzeszowsko-rozwadowskiej. Park ukształtowano w stylu romantycznym, co podkreśla przecinająca go rzeczka z mostem i wysepką. W czasach świetności rosło w nim wiele gatunków drzew iglastych i liściastych z różnych stron świata. Dziś jest zaniedbany, ale ocalało m.in. kilka pomników przyrody (m.in. sosny wejmutki, jesiony, buk i lipa). Zachowały się też zabytkowe zabudowania dworskie, m.in: oficyna pałacowa, dworek, dom rządcy, elektrownia, spiżarnia, stajnie i garaże.
Na uwagę zasługuje też galicyjski dworzec kolejowy Stalowa Wola – Rozwadów. Jego początki sięgają 1886 roku, kiedy do miasteczka przybył pierwszy parowóz. Z tego okresu pochodzą też budynki dworcowe. Węzeł kolejowy Stalowa Wola - Rozwadów zaliczany jest do największych w Polsce południowo-wschodniej.
Mauzoleum ofiar terroru wzniesiono, według projektu architekta Michała Panasa, na cmentarzu komunalnym w Stalowej Woli niedługo po zakończeniu II wojny światowej. Dedykowany jest mieszkańcom miasta i okolic, którzy zginęli w obozach koncentracyjnych, polegli w walkach partyzanckich i na frontach wojennych, a także zostali rozstrzelani za działalność konspiracyjną. Autorem odlanego z brązu orła jest pochodzący z Ulanowa artysta, Andrzej Pityński.
Miłośnicy architektury sakralnej z pewnością powinni odwiedzić zespół klasztoru Kapucynów. Kościół i przylegający do niego klasztor wybudowano w drugiej połowie XVIII wieku w stylu późnego baroku, typu toskańskiego. Jego fundatorem był książę Jerzy Ignacy Lubomirski. Ściana frontowa kościoła jest trójkondygnacyjna (kondygnacje zaznaczone gzymsami) i trójdzielna (co z kolei zaznaczono płaskimi pilastrami).
Budynek przy ul. Rozwadowskiej, zwieńczony kamienną figurą przedstawiającą sokoła w locie został ufundowany przez społeczeństwo miasta w 1906 r. dla potrzeb Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół". Pierwotnie mieścił dużą salę ze sceną. Działały w nim: kółko teatralne, klub mandolinowy i taneczny, organizowano kursy przysposobienia wojskowego oraz wszechstronne zawody sportowe.
Jeżeli chcecie poznać historię miasta i okolicy, koniecznie odwiedźcie Muzeum Regionalne w Stalowej Woli. Obejrzycie w nim zarówno wystawy stałe, np. „A jutro jest nieznane. Podziemna Solidarność w Stalowej Woli 1982-1989”, plenerową „Galeria przez dotyk”, przygotowaną przez polskich i ukraińskich artystów, galerię malarstwa Alfonsa Karpińskiego, a także wystawy czasowe.
Muzeum Regionalne w Stalowej Woli proponuje również ciekawe opcje zwiedzania miasta i okolic (bliższych i dalszych), rozpisane na cztery szlaki.
Szlak Rodowych Gniazd Lubomirskich biegnie przez tereny południowo-wschodniej Polski, zachodniej Ukrainy i północnej Słowacji. Zaczyna się w Stalowej Woli (gdzie zachował się Zamek Lubomirskich, klasztor kapucynów i park z zabudową podworską), a kończy się w Wiśniczu. Wędrując tym szlakiem odwiedzimy miejscowości, w których zachowały się rezydencje bądź fundacje Lubomirskich. Na trasie atrakcje dla miłośników historii, architektury, sztuki czy kultury, ale także wielbicieli natury i piękna krajobrazu, pasjonatów geografii i przyrody.
Więcej o szlaku na www.szlak-lubomirskich.stalowawola.pl
Szlak Architektury Art Deco obejmuje Lwów i Stalową Wolę. Jego adresatami są przede wszystkim osoby zainteresowane przedwojenną architekturą i sztuką użytkową. Szlak bazuje na ciekawych architektonicznie obiektach z początków XX wieku oraz na urbanistyczno-architektonicznej unikatowości jednolitej stylowo przedwojennej zabudowy sztandarowej inwestycji Centralnego Okręgu Przemysłowego.
Więcej o szlaku na http://muzeum.stalowawola.pl/_ext/art_deco_szlak/
Szlak Architektury Drewnianej to w sumie dziewięć wytyczonych na Podkarpaciu tras. Wędrując nimi możemy zobaczyć cerkwie i kościoły, dworki i pałacyki, kapliczki, karczmy czy leśniczówki. Szlak prowadzi też do skansenów, w których zgromadzono dawne wiejskie chałupy, budynki charakterystyczne dla zabudowy małomiasteczkowej czy zabytki techniki, np. wiatraki. Wiele znajdujących się na szlaku obiektów figuruje w międzynarodowym spisie zabytków UNESCO.
Więcej o szlaku na http://ogrody.podkarpackie.travel/
Karpacki Szlak Ogrodów i Domów Historycznych obejmuje 33 obiekty rozsiane po Podkarpaciu. Jest wśród nich m.in. rozwadowski Zamek Lubomirskich. Szlak łączy powszechnie znane miejsca, np. Łańcut czy Krasiczyn, z miejscami nieznanymi przeciętnemu turyście, jak Żarnowiec, Kombornia czy Dubiecko.
Więcej o szlaku na http://ogrody.podkarpackie.travel/),
W podróż po wspomnianych atrakcjach można wyruszyć także na rowerze, korzystając z Green Velo.
Więcej informacji znajdziecie na https://www.facebook.com/muzeumregionalne.stalowawola/
Czy wiecie, że:
→ W okolicy wsi Sochy na północnych obrzeżach Stalowej Woli do 1970 roku działał rezerwat Sochy. Utworzono go w 1953 roku, żeby chronić szczątki unikatowego łęgu topolowego o niepowtarzalnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych. Sędziwe drzewa osiągały sześć metrów obwodu, lecz ich nietrwałość doprowadziła do zaniku starego, 200-letniego drzewostanu.
→ Na terenie Huty Stalowa Wola znajdował się obiekt do badania sprzętu wojskowego. Kiedyś pilnie strzeżony, dziś niszczejący. Badano tam m.in. armaty czołgowe S-100.
→ Niedaleko Stalowej Woli, na terenie powiatu, znajdują się dwa rezerwaty przyrody: Pniów (Jezioro Pniów) o pow. 1,72 ha z największymi skupiskami kotewki – jadalnego orzecha wodnego i Jastkowice o pow. 45,68 ha (utworzony w celu ochrony fragmentu dawnej Puszczy Sandomierskiej).
→ Na terenie gminy Stalowa Wola zlokalizowanych jest 13 pomników przyrody chroniących 15 drzew, w tym najwyższą topolę białą w Polsce, Topolę Pławiankę.
→ W gminie znajdują się również fragmenty trzech obszarów Natura 2000: Dolina Dolnego Sanu, Puszcza Sandomierska i Enklawy Puszczy Sandomierskiej.
RK
